Πανοσιολογιωτάτου Αρχιμανδρίτου

" Η ΕΙΡΗΝΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΩΣ ΣΚΟΠΟΣ ΖΩΗΣ "

Σεβασμιώτατε Πάτερ και Δέσποτα

Σεβαστοί Πατέρες

Αγαπητοί Αδελφοί

«Μακάριοι οἱ εἰρηνοποιοὶ ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται».

Η ειρήνη μας χαρίζεται ως αποτέλεσμα της μετοχής μας στις δωρεές του Θεού και μας οδηγεί στη συμφιλίωση με τον Θεό, με τον εαυτό μας και με τούς αδελφούς μας.

«Ὅτι αὐτοὶ υἱοὶ Θεοῦ κληθήσονται»: Στόχος μας πλέον δεν είναι να γίνουμε καλοί και ηθικοί άνθρωποι ούτε να καλλιεργήσουμε το πνεύμα μας με τον φιλοσοφικό στοχασμό. Σκοπός μας είναι η απόκτηση της ειρήνης του Θεού ως γεγονός της θείας υιοθεσίας. Μας Ο Κύριος είναι η προοπτική  της ζωής μας.προτείνεται ως καθημερινή πράξη και στάση ζωής η ειρήνευση  ολόκληρης της ψυχοσωματικής μας υπόστασης και ταυτόχρονα η επιδίωξη ειρηνικών διαπροσωπικών σχέσεων με τούς συνανθρώπους μας. Κατά τον άγιο Γρηγόριο Νύσσης ειρηνοποιός είναι εκείνος ο οποίος, με τη χάρη του Θεού, ειρηνεύει πριν απ’ όλα τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ της σάρκας του και του πνεύματός του. Καταλύει εν Χριστώ τη διπολικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και επιτυγχάνει τη συμφιλίωση σώματος και πνεύματος. H ένωση με τον απλό και αγαθό Θεό συνάπτει τα δύο σέ ένα και ο άνθρωπος γίνεται απλός και απροσποίητος, σώος και ακέραιος. Γίνεται «υἱὸς Θεοῦ».

Όταν κατοικήσει στον άνθρωπο το πνεύμα του Θεού, το πνεύμα της μετάνοιας, της απόλυτης στροφής προς τον Θεό, τότε ειρηνεύει αληθινά. Και αυτή η ειρήνη αυτομάτως μεταδίδεται, αυτομάτως καρποφορεί. Στή Φιλόθεο Ιστορία αναφέρεται ένα εντυπωσιακό περιστατικό από τη ζωή του όσιου Σαλαμάνη, πού δείχνει τη μακαρία κατάσταση, στην οποία μπορεί να φτάσει ό άνθρωπος, όταν καλλιεργεί τη μετάνοια, τήν ταπείνωση και τήν αγάπη προς τον Θεό: «ο ασκητής αυτός κατοικούσε σέ ένα κλειστό καλυβάκι, δίχως πόρτα και παράθυρα· του έδιναν λίγο ψωμί και νερό μέσα από μία τρύπα. Επειδή ήταν θαυματουργός, όλα τα γύρω χωριά φιλονικούσαν μεταξύ τους ποιος θα τον πάρει στην περιφέρεια του, για να απολαμβάνει τίς ευλογίες του. Ένα βράδυ, κάποιοι από ένα διπλανό χωριό πήγαν κρυφά, τον σήκωσαν και τον πήραν μαζί τους. Ο όσιος ζούσε σε τόσο βαθιά ειρήνη και ήταν τόσο απορροφημένος από τη συνομιλία του με τον Θεό, πού δεν είπε λέξη! Όταν οι άνθρωποι τού άλλου χωριού πήραν είδηση για τήν απαγωγή του, πήγαν κρυφά και τον έφεραν ξανά πίσω στο χωριό τους. Ο όσιος και πάλι δεν είπε λέξη!».

Η στάση του οσίου φανερώνει έναν άνθρωπο βυθισμένο εξ ολοκλήρου στη θεωρία τού Θεού πού γεννά τήν τέλεια ειρήνη. Ζούσε σε βαθειά αταραξία και απάθεια. Θεωρούσε τα εξωτερικά γεγονότα δευτερεύοντα και επουσιώδη. Πίστευε ότι «ξένοι καί παρεπίδημοί ἐσμέν ἐπί τῆς γῆς» (Ἑβρ. 11,13). Τα εφήμερα τα έβλεπε στην προοπτική της αιωνιότητας. Είχε εμπιστευθεί όλη του τη ζωή στον Θεό. Πίστευε πως οτιδήποτε του συνέβαινε ήταν για τη σωτηρία της ψυχής του και των συνανθρώπων του. Παρέμενε ήρεμος, ενώ τον διεκδικούσαν και τον πηγαινοέφερναν χωρίς τη γνώμη του. Είχε συντρίψει μέσα του όλες τίς ανθρώπινες αντιστάσεις προς το θέλημα τού Θεού. Είχε γίνει γνήσιος μαθητής του Χριστού. Οι άγιοι της Εκκλησίας μας, οι οποίοι έγιναν μιμητές τού ειρηνοποιού Χριστού, εξημέρωναν άγρια θηρία. Επειδή είχαν συμφιλιωθεί με τον Θεό, απέκτησαν μέσα τους τήν ειρήνη και την απλότητα του πρώτου Αδάμ, στον οποίο υποτασσόταν όλη η κτίση. Κοντά σε έναν ειρηνοποιό άγιο σωφρονίζεται και ειρηνεύει ακόμη και ο πλέον άγριος και ατίθασος άνθρωπος. Στα Συναξάρια αναφέρονται αμέτρητα παραδείγματα μεταστροφής ακόμη και ληστών χάρη στην ηρεμία, τήν αγάπη και την άκρα ταπείνωση των αγίων.

Ό μέγας στάρετς (γέροντας  ορθόδοξου ρώσικου μοναστηριού με συμβουλευτικά και διδακτικά καθήκοντα) της Ρωσίας άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ κληροδότησε σε όλον τον κόσμο ασφαλή δείκτη πνευματικής πορείας: «Βρες μέσα σου τήν ειρήνη και τότε θα αναπαυθούν πολλοί κοντά σου»! Ο άγιος μας βεβαιώνει ότι μόνον ο ταπεινός άνθρωπος, ο οποίος βρήκε μέσα του τήν ησυχία και την ειρήνη, μπορεί να γαληνεύσει όσους τον πλησιάζουν. Διότι μοιάζει με τον ήλιο που σκορπάει γύρω του ζεστασιά, χαρά και ανάπαυση. Χωρίς τη δική μας εσωτερική ευρυχωρία, πώς θα μπορέσουμε να δώσουμε χώρο στον άλλον να κινηθεί άνετα και να νιώσει χαρά και ησυχία μέσα του;

Από το παράδειγμα του οσίου Σεραφείμ καταλαβαίνουμε ότι δεν χρειάζεται να είναι κανείς σπουδαίος παιδαγωγός, να εντρυφά σε πολλά βιβλία και να κάνει πολλά κηρύγματα, ώστε να ελκύει, να αναπαύει και να ειρηνεύει τους ανθρώπους με τη δική του γνώση. Ούτε χρειάζεται να αγωνίζεται να γίνει πρότυπο ηθικού ανθρώπου, επίκεντρο ανθρώπινου θαυμασμού και επαίνων, θεωρώντας την αρετή δικό του κατόρθωμα. Όπως μας διδάσκει η παραβολή του τελώνου και του φαρισαίου, η ψιλή γνώση και η στείρα ηθικότητα καλλιεργούν την έπαρση. Μετατρέπονται σέ σκληρότητα και εχθρότητα έναντι των άλλων ανθρώπων. Διαβρώνουν την ενότητα του εκκλησιαστικού σώματος και προκαλούν διαιρέσεις και σχίσματα.

Όταν ζούμε μέσα στην ταραχή των παθών και της οίησης, έστω κι αν κατέχουμε όλα τα πλούτη της γης, έστω κι αν κυριαρχήσουμε σε όλον τον κόσμο, είναι αδύνατον να γευτούμε την ανάπαυση και την εσωτερική ειρήνη. Διότι ή ειρήνη είναι καρπός αφενός της απόλυτης εμπιστοσύνης μας στην πατρική αγάπη του Θεού και αφετέρου της άρνησης της αυτάρκειάς μας. Όταν αποκτήσουμε εμπειρικά την επίγνωση της ανθρώπινης μεταπτωτικής αδυναμίας μας, η ειρήνη θα έλθει στην καρδιά μας ως καρπός της ταπεινής παράδοσής μας στα χέρια τού Θεού. Μόνον όταν εμπιστευτούμε τη ζωή μας στήν πρόνοια τού Θεού, θα μπορέσουμε να πούμε: «Γενηθήτω το θέλημά Σου! Είμαι δικός Σου!»

Ο άγιος Σιλουανός ό Αθωνίτης μάς εξηγεί με απλό τρόπο πώς αποκτάται στην καθημερινή ζωή η ειρήνη του Θεού στην καρδιά μας. «Έάν κόπτεις το θέλημά σου ενώπιον του Θεού και των ανθρώπων, θα είσαι πάντοτε ειρηνικός στην ψυχή. Εάν υποστείς κάποια αποτυχία, σκέψου ότι ό Κύριος βλέπει τήν καρδιά σου και κατά το θέλημά Του θα οδηγήσει τα πράγματα σέ καλό τέλος και για σένα και για τούς άλλους. Έτσι ή ψυχή σου θα είναι πάντοτε εν ειρήνη. Ενώ, εάν παραπονείσαι, δεν θα έχεις ποτέ ειρήνη, έστω κι αν νηστεύεις και προσεύχεσαι πολύ». «Ποιό είναι, το κέρδος της νηστείας, της προσευχής και της αγρυπνίας», αναρωτιέται ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, «όταν απουσιάζει η ειρήνη, η χαρά και η αγάπη και όλοι οι υπόλοιποι καρποί τού Πνεύματος; Ο εραστής των άνω επιμελείται την ταπεινοφροσύνη, υπομένει με χαρά κάθε πόνο και φυλάσσει τις Θείες εντολές με σκοπό να προσελκύσει το Πνεύμα.  Διότι γνωρίζει ότι δικοί του είναι μόνον οι πόνοι, ενώ  τα άνθη και οι καρποί είναι ενέργειες του Αγίου Πνεύματος. Όποιος πιστεύει στις δικές του προσπάθειες είναι αλαζόνας. Το πάθος της υπερηφάνειας σαν σκουλήκι θα σαπίσει τήν ψυχή του και θα  καταστρέψει όλους τους κόπους του» (Περί του πολιτεύματος των χριστιανών).

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσβολή καί φρικτότερη αμαρτία κατά του Θεού από το να νιώθουμε ενώπιόν Του αυτάρκεις και να έχουμε τήν πεποίθηση ότι  είμαστε ικανοί να σωθούμε μόνοι μας χωρίς Αυτόν. Διότι ουσία της πνευματικής ζωής είναι τούτο: η  σταυρική άρνηση της δύναμής μας και του εγωιστικού μας θελήματος και η εκούσια παράδοσή μας στον Θεό. Να μην στήνουμε το εγώ μας, αλλά να είμαστε ελεύθεροι να υπακούσουμε ταπεινά στο θέλημα του Θεού. Μόνον τότε θα αρχίσει σιγά-σιγά μέσα μας «ἡ ἀλλοίωσις τῆς δεξιᾶς τοῦ  Ὑψίστου» (Ψαλμ. 76,11), η οποία θα μας χαρίσει αδιατάρακτη ειρήνη και αναφαίρετη χαρά.

Η δωρεά της «ἄνωθεν» εἰρήνης», ως καρπός άσκησης στην ταπείνωση, την αγάπη και την προσευχή, φαίνεται χαρακτηριστικά σε μια Ιστορία του Γεροντικού. «Δύο ασκητές ζούσαν πολλά χρόνια μαζί χωρίς νά φιλονικήσουν ποτέ. Μια μέρα είπε ό ένας στον άλλον. “Ας κάνουμε και εμείς έναν καβγά όπως όλοι οι άνθρωποι”. “Δεν ξέρω πώς γίνεται το μάλωμα”, απαντά ο άλλος. Λέει ο πρώτος: “Να, θα βάλω στο μέσον αυτό το πήλινο αγγείο. Εγώ θα σου πω ότι είναι δικό μου και συ θα απαντήσεις, όχι είναι δικό μου, και έτσι θα αρχίσουμε να μαλώνουμε”. Έβαλε ο πρώτος το αγγείο ανάμεσά τους και λέει: “Αυτό είναι δικό μου”. Λέει ο άλλος: “ Όχι, δικό μου είναι”. Λέει ό πρώτος: “Αφού είναι δικό σου, πάρ’ το και πήγαινε στο καλό”. Και οι μακάριοι αββάδες αποχωρίστηκαν χωρίς να καταφέρουν να μαλώσουν».

Εμείς είμαστε ανήμποροι να ησυχάσουμε και να απολαύσουμε την ειρήνη του Θεού, επειδή έχουμε γίνει σύνθετοι και πολύπλοκοι και κατά τούτο μπερδεμένοι. Χάσαμε τήν αυθεντικότητά μας, χάσαμε τήν απλότητα της καρδιάς μας. Είμαστε βουτηγμένοι στους λογισμούς, στα πάθη και στις εσωτερικές μας συγκρούσεις. Την ταραχή που έχουμε μέσα μας συνήθως τη μεταδίδουμε και γύρω μας: στο σπίτι, στη δουλειά, στο περιβάλλον. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί λόγοι που μπορούν να δικαιολογήσουν τήν ταραχή μας. Ζούμε σ’ έναν κόσμο που τρέχει με φρενήρεις ρυθμούς. Είμαστε πνιγμένοι στα προβλήματα, έχουμε τόσες μέριμνες, υφιστάμεθα αδικίες, δεν νοιάζεται κανείς για μας... Ζούμε μέσα στα πάθη, τρώει τα σωθικά μας η κακία, ο φθόνος, η ζήλεια, η υποψία, η μνησικακία... Αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. Τα καθημερινά εξωτερικά προβλήματα είναι απλώς το άλλοθί μας· τα επικαλούμαστε απλώς για να δικαιολογήσουμε τη βαθειά εσωτερική μας ταραχή, που συνέχει το είναι μας.

Ο άγιος Νικόλαος Καβάσιλας στήν «Ερμηνεία εις την θείαν Λειτουργίαν» σχολιάζει: «Όταν ο ιερεύς εύχεται “Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης”, δεν εννοεί μόνον τη μεταξύ μας αγάπη, όταν δεν μνησικακούμε ο ένας για τον άλλον, αλλά και την ειρήνη προς εμάς τούς ίδιους, “ἐάν ἡ καρδία ἡμῶν μή καταγινώσκῃ ἡμῶν” (Α' Ἰω. 3,21), όταν η καρδιά μας δεν μας ελέγχει για κάτι. Διότι, όταν ο νους βρίσκεται σε θόρυβο καί ταραχή, είναι παντελώς αδύνατος να συνομιλήσει με τον Θεό. Και όπως η ειρήνη ενώνει τους πολλούς σε έναν καινόν άνθρωπο, έτσι και ο θόρυβος διασπά τον ένα σε πολλούς. Πώς τότε θα μπορέσει να ενωθεί ο διασπασμένος με τον Ένα και απλό Θεό;». Τον δρόμο για την απαλλαγή από τα πάθη και την εύρεση της ησυχίας της ψυχής μας την ανοίγει η συναίσθηση της αμαρτωλότητάς μας, η συντριβή και η μετάνοια για τις αποτυχίες και τις πτώσεις μας. Η υπέρβαση του μεταπτωτικού φρονήματος του παλαιού ανθρώπου απαιτεί πολύ κόπο, αγώνα και καθημερινή άσκηση με επίγνωση και διάκριση. Για την απόκτηση της εσωτερικής ειρήνης ασφαλώς δεν αρκεί η εξυπνάδα μας ούτε οι ανθρώπινες ικανότητές μας· είναι υπόθεση της θείας χάριτος. Αλλά για ποια χάρη μιλούμε, όταν δεν ζητούμε και αδολεσχούμε με τη χάρη, όταν όλη την πνευματική δύναμή μας, αντί να τη στρέψουμε στην αναζήτηση του Θεού, τήν καταναλίσκουμε στην προσπάθεια να ανυψώσουμε το εγώ μας; Τεκμήριο της απόκτησης της ειρήνης του Θεού είναι ή διατήρηση της αμοιβαιότητας και της αγαπητικής ενότητας με τον άλλον. Δεν υπάρχει αρετή πού δεν οικοδομεί τις σχέσεις μας και δεν αποβλέπει στον συσχετισμό μας με τους άλλους. Η ειρήνη είναι το άλφα και το ωμέγα της πνευματικής ζωής.

Τα μικρά παιδάκια διατηρούν μέσα τους ανόθευτη τήν καθαρότητα, τήν αγνότητα και τήν ευαισθησία. Αν τα ρωτήσουμε τι είναι αυτό που τους προκαλεί τη μεγαλύτερη δυσφορία και στενοχώρια, θα μας απαντήσουν: «Οι τσακωμοί των γονιών μας, οι γκρίνιες και οι διχασμοί τους». Εμείς οι «μεγάλοι» έχουμε διαστραφεί σέ τέτοιο βαθμό, ώστε να μη μας ενοχλεί πλέον ούτε ο χωρισμός μας από τους άλλους, ούτε η απομόνωσή μας, δυο βαριά συμπτώματα της αμαρτίας και της ατομοκεντρικότητάς μας. Το παιδί όμως, επειδή ακόμη είναι αδύναμο, αθώο και άκακο, διατηρεί μέσα του πολύ έντονη τήν ανάγκη τής σχέσης και της εξάρτησης από τούς γονείς του. Η σύνδεση μαζί τους είναι πράξη θεμελιώδους σημασίας.

Η ζωή μας, από τήν πρώτη ημέρα της σύλληψής μας και καθ’ όλη τήν εμβρυϊκή ηλικία, ξεκινά ως σχέση με τη μητέρα. Αλλά και μετά τη γέννησή μας, ιδιαίτερα κατά τα πρώτα παιδικά μας χρόνια, συνεχίζουμε να εξαρτιόμαστε άμεσα από τη μητέρα μας. Για να ζήσουμε και να αναπτυχθούμε, έχουμε ανάγκη όχι μόνο τον θηλασμό, αλλά κυρίως την αγάπη και όλη την απαραίτητη φροντίδα. Ο Θεός έβαλε στον άνθρωπο την ανάγκη της σχέσης, της ενότητας και της ειρηνικής συμβίωσης από την έναρξη της ζωής του. Γι’ αυτό νιώθουμε ιδιαίτερη ευφορία, όταν βρισκόμαστε σε αρμονική σχέση και βαθειά ειρήνη με τούς άλλους. Αποτελεί υπαρξιακή μας ανάγκη η περιφρούρηση της ενότητας και της ειρήνης με τους συνανθρώπους μας.

Για να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι «ἡ εἰρήνη μετά πάντων, ἧς χωρίς οὐδείς ὄψεται τόν Κύριον» (Ἑβρ12,14), ας θυμηθούμε ότι βασική προϋπόθεση της μετοχής στη θεία Κοινωνία είναι η συμφιλίωση με τους συνανθρώπους μας. «Ἐὰν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τί κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου, καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου, καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου» (Ματθ. 5,23-24). Η ειρήνευση με τη συνείδησή μας και η συμφιλίωση με τον αδελφό μας είναι κεφαλαιώδους σημασίας για τη δυνατότητα κοινωνίας του Σώματος και του Αίματος του Χριστού.

«Εἰρήνη πᾶσι!». Ο ιερέας προσφέρει στον λαό τήν ειρήνη του Θεού και μας παροτρύνει να τη μεταδίδουμε και εμείς στους αδελφούς μας. «Ποιό το όφελος», λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, «αν ειρηνεύουμε με κάποιους, αλλά με άλλους βρισκόμαστε σε διαμάχη; Θα συμβεί ό,τι και στο σώμα μας, όταν κάποια μέλη ησυχάζουν και άλλα επαναστατούν, διότι για να υπάρξει υγεία πρέπει όλα τα όργανα να λειτουργούν αρμονικά και εύτακτα. Αν διαταραχθεί η συμφωνία και η συνεργασία, θα ανατραπεί η φυσιολογική τάξη και η ευεξία. Το ίδιο συμβαίνει και με τη διάνοιά μας  εάν δεν ησυχάζουν όλοι οι λογισμοί μας, δεν θα έχουμε ειρήνη. Είναι τόσο μεγάλο αγαθό η ειρήνη, ώστε ο Κύριος αποκαλεί υιούς Θεού όσους γίνονται ειρηνοποιοί. Αφού και ο ίδιος ο Υιός του Θεού «ήλθε στη γη, για να αποκαταλλάξει και να ειρηνεύσει τα επί της γης με τα επουράνια» (Ομιλία ριβ').

Αν δεν έχουμε βρει την ειρήνη του Θεού μέσα μας, δεν ωφελεί να συμβουλεύουμε και να κάνουμε παρατηρήσεις στον άλλον με σκοπό να τον αλλάξουμε. Ας τον αποδεχόμαστε όπως είναι με τις αδυναμίες και τις ιδιοτροπίες του. Διότι όταν πιστεύουμε στην αρετή μας και στα δίκαιά μας χωρίς διάθεση προσέγγισης και συμφωνίας με τον άλλον, δημιουργούμε ένταση και διχασμό. Όταν τα βλέπουμε όλα με το πνεύμα της δικανικής λογικής και της κοσμικής δικαιοσύνης, αισθανόμαστε ότι υπερέχουμε και θέλουμε να είμαστε πάντα εμείς οι δικαιωμένοι. Το δίκαιο γίνεται βραχνάς που μας καταπιέζει διαρκώς και δεν μας αφήνει να ειρηνεύσουμε ούτε με τον εαυτό μας ούτε με τον άλλον.

Εμείς συνήθως δεν αντέχουμε δίπλα μας κάποιον που είναι στριφνός, δύσκολος χαρακτήρας, που μας κάνει τη ζωή μαρτύριο. Ανθρωπίνως μπορεί να έχουμε δίκαιο, αλλά το πρόβλημα δεν λύνεται με το να ψάχνουμε και να υπερασπιζόμαστε τη δικαίωσή μας. Εμείς απαιτούμε να έλθει ο άλλος να μας ζητήσει συγγνώμη, να αλλάξει στάση απέναντι μας, να αλλάξει συμπεριφορά. Ας μην ξεγελιόμαστε. Η καρδιά μας θα ειρηνεύσει μόνον εάν αποδεχθούμε τον άλλον όπως είναι με τις ατέλειές του και εστιάσουμε στα καλά στοιχεία του χαρακτήρα του, ώστε να μπορέσουμε να συμφιλιωθούμε μαζί του.

Ο Θεός έβαλε μέσα στην καρδιά τη φυσική έλξη του ενός προσώπου προς το άλλο. Αυτή η στροφή και η αγαπητική διάθεση μας χαρίστηκε από τον Θεό χωρίς δικό μας κόπο. Αυτός ο έμφυτος πόθος της ένωσης κάνει τον άνθρωπο να τα βλέπει στην αρχή όλα ωραία, ακόμη και τις αδυναμίες του αγαπημένου.Αλλά για να διατηρηθεί και να εξελιχθεί μέσα στην καθημερινή τριβή και τη σύγκρουση αυτός ο πλούτος και η ομορφιά της αγάπης, απαιτείται αδιάλειπτη εγρήγορση και άσκηση, υπέρβαση του εγώ και αποδοχή του εσύ.      

Για χάρη της ένωσης με ον άλλον καλούμαστε να αρνηθούμε την πνευματική μας ανωριμότητα, το «ἲδιον θέλημα», που ζητά να βρει παντού τη δικαίωση. Για τους χριστιανούς η πνευματική ωρίμανση, το πνευματικό δίκαιο, είναι ένα και μοναδικό: να αγαπάμε ακόμη και τους εχθρούς μας! Και η αγάπη προς τους εχθρούς δεν είναι δική μας κατάκτηση· είναι δωρεά της χάριτος τού Θεού, την οποία ελκύουμε, όταν την αναζητούμε διαρκώς.

Ο Κύριος είπε: «ἐὰν δύο ὑμῶν συμφωνήσωσιν ἐπι τῆς γῆς περὶ παντὸς πράγματος οὗ ἐὰν αἰτήσωνται, γενήσεται αὐτοῖς παρὰ τοῦ πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς. Οὗ γὰρ εἰσὶ δύο ἢ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμὶ ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. 18,19-20). Ο λόγος αυτός του Χριστού φανερώνει πόσο δύσκολη είναι ή συμφωνία και η ομόνοια δύο ανθρώπων. Η ειρήνευση ακόμη και δύο ή τριών ανθρώπων είναι αρκετή για να ζωντανέψει την παρουσία του ίδιου του Χριστού ανάμεσά τους.

Στις σχέσεις μας είναι τόσο σπάνια η από κοινού απόφαση δύο ανθρώπων για συμπόρευση και διατήρηση της ενότητας. Πολλές φορές αρκεί η θετική διάθεση έστω και του ενός από τους δύο. Αν αποφασίσει να εκτίθεται στην κρίση του άλλου και να θυσιάζεται, χωρίς να οχυρώνεται και να προκαταβάλλεται, θα προσελκύσει επάνω του τη χάρη του Θεού, η οποία θα μπορέσει να επηρεάσει και τον άλλον και να τον αλλοιώσει. Οπωσδήποτε, ό καθένας είναι ελεύθερος να δεχτεί ή να απορρίψει τη χάρη· αποτελεί όμως δική μου ευθύνη η δημιουργία κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε να μην εμποδίζω τη χάρη να φανερώνεται και να ενεργεί στην καρδιά του άλλου. Αυτό είναι οι άγιοί μας προσελκύουν την χάρη του Θεού και ειρηνεύουν. Όποιος καθίσει δίπλα τους νιώθει όμορφα, νιώθει σπουδαίος, νιώθει παιδί του Θεού. Το Γεροντικόν διασώζει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό από τον βίο του Μεγάλου Αντωνίου. «Τρεις αδελφοί είχαν τη συνήθεια να επισκέπτονται κάθε χρόνο τον μακάριο Αντώνιο. Οι δύο τον ρωτούσαν για τους λογισμούς και τη σωτηρία της ψυχής. Ο τρίτος δεν ρωτούσε τίποτε· καθόταν πάντα σιωπηλός. Μετά από πολλές επισκέψεις του λέει ο αββάς Αντώνιος: “Αδελφέ, τόσον καιρό έρχεσαι εδώ και δεν με ρωτάς τίποτε!”. Και ο αδελφός του αποκρίθηκε: “Αββά, μού αρκεί και μόνο να σε βλέπω!”. Αυτό είναι το ήθος του ανθρώπου του Θεού! Ο ειρηνοποιός είναι καθαρό δοχείο των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος και αντανακλά το φως του Χριστού. Γαληνεύει, θεραπεύει και ζωογονεί τις καρδιές όσων προσβλέπουν σ’ αυτόν με πίστη και αγάπη. Γίνεται υπόδειγμα προς μίμηση. Ποθεί και εύχεται για όλους τη μακαριότητα πού γεύεται ό ίδιος.