ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΟΥ ΘΩΜΑ

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι η απιστία. Η δυσκολία δηλαδή να δεχθούμε ότι πάνω από εμάς βρίσκεται, όχι απλά μια ανώτερη δύναμη, αλλά ο Θεός ο οποίος μας βλέπει και ακολουθεί πατρικά κάθε μας βήμα. Η άρνηση της ύπαρξης του Θεού εντοπίζεται στο επιχείρημα ότι αφού δεν βλέπουμε τον Θεό, άρα δεν υπάρχει. Μόνο ότι βλέπουμε, ότι ψηλαφίζουμε, ότι πιάνουμε είναι πραγματικό ενώ από κει και πέρα όλες οι θεωρίες περί υπάρξεως Θεού ανήκουν στην σφαίρα της φαντασίας. Η τάση του να μην πιστεύει κανείς δεν είναι κάτι το καινούργιο. Δεν είναι δηλαδή χαρακτηριστικό μόνο της σημερινής εποχής. Ανέκαθεν υπήρξαν άνθρωποι οι οποίοι και αν ακόμα είχαν μπροστά τους χειροπιαστές αποδείξεις ότι υπάρχει Θεός εκείνοι τον αρνήθηκαν και τον πολέμησαν. Από την άλλη υπήρξαν και υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι αναζητούν αποδείξεις για να πιστέψουν όπως ακριβώς έκανε ο άπιστος στην αρχή και κατόπιν πιστός μαθητής του Χριστού ο Θωμάς.

Φοβισμένοι  οι μαθητές του Χριστού μας μετά την Ανάσταση είχαν κλεισθεί σ΄ ένα σπίτι συζητώντας τα καταπληκτικά γεγονότα των ημερών. Και περίμεναν. Περίμεναν να εκπληρωθούν όλες οι υποσχέσεις του Διδασκάλου. Έχουν λάβει βεβαίως το μήνυμα της Αναστάσεως του Διδασκάλου, το έμαθαν από τις μαθήτριες, αλλά εξακολουθούν να αμφιβάλλουν. Θεωρούν ότι είναι γυναικείες φαντασίες το γεγονός. Και να ο Κύριος εμφανίζεται, τους καλεί να δουν τις πληγές από τα χέρια και τα πόδια που ακόμα είναι νωπές από τα καρφιά του Σταυρού. Θέλει να βεβαιωθούν ότι είναι γεγονός η Ανάστασή Του.  Εχάρησαν ουν οι μαθηταί ιδόντες τον Κύριον» και Εκείνος τους δίνει την ειρήνη, «Ειρήνη ημίν», τους δυναμώνει με το Πνεύμα το Άγιον, «Λάβετε Πνεύμα Άγιον» τους λέει. Τους δίνει το χάρισμα και την εξουσία σαν συνέχεια της παρουσίας του στην γη, για την δημιουργία της επί γης Εκκλησίας Του, να συγχωρούν αμαρτίες «αν τινων αφήτε τας αμαρτίας αφίενται αυτοίς, αν τινων κρατήτε κεκράτηνται».Η λύπη τους μετατρέπεται σε χαρά, η απελπισία σε ευτυχία, ο φόβος εξαφανίζεται και λαμβάνει την θέση του το θάρρος. Ένας μόνον λείπει και αυτός είναι ο Θωμάς.

Η χαρά των μαθητών είναι απερίγραπτη «Έωρακαμεν τον Κύριον»! Είδαμε τον Κύριο φώναζαν. Ο Θωμάς  όταν συναντήθηκε μαζί τους και άκουσε για την εμφάνιση του Χριστού, δεν έδειξε τον ίδιο ενθουσιασμό δεν ένιωσε την ίδια χαρά. Ο Απόστολος Θωμάς ήταν δύσπιστος χαρακτήρας, ήταν θετικός τύπος, ζητούσε αποδείξεις.  Εκπροσωπούσε τους ερευνητές και αναζητητές της αλήθειας. Ήθελε μία προσωπική εμπειρία. Δεν αρκέσθηκε στα όσα του είπαν οι υπόλοιποι μαθητές. Τον είδε μαζί με τους άλλους να δαμάζει τα στοιχεία της φύσεως, να διατάζει τα κύματα και εκείνα να γαληνεύουν, τον είδε να ανασταίνει νεκρούς, τον είδε να σηκώνει παράλυτους, τον είδε να συγχωρεί τους εχθρούς του επάνω στον Σταυρό, είδε την γη να τρέμει κάτω από τα πόδια του όταν ο Εσταυρωμένος είπε το «Τετέλεσται», άκουσε ότι το Σώμα του δεν βρέθηκε στον Τάφο μετά τρεις ημέρες, όμως παρά ταύτα δεν πίστεψε. Γιατί ; Γιατί η απιστία είναι ζυμωμένη με την ανθρώπινη φύση. Όλοι μας πιστεύουμε, αλλά σε καιρό πειρασμού, η πίστη μας χαλαρώνει, ζητούμε από τον Θεό να κάνει έντονη την παρουσία του και έτσι γίνεται μόνο που ο Θεός εμφανίζεται μπροστά μας όπως θέλει εκείνος όχι όπως θέλουμε εμείς.

“Εάν μη ίδω, ου μη πιστεύσω”, είναι τα λόγια με τα οποία αντιδρά ο Θωμάς, όταν μαθαίνει την είδηση της Αναστάσεως του Χριστού, και ότι το ίδιο βράδυ της Αναστάσεως ο Κύριος φανερώθηκε στους υπόλοιπους μαθητές. Εάν δεν δω με τα μάτια μου τον Ιησού, αν δεν αγγίξω τα πληγωμένα χέρια Του και την πλευρά Του, δεν πρόκειται να πιστέψω αυτό το απροσδόκητο και τόσο χαρμόσυνο γεγονός.  Μετά από οκτώ ημέρες ο Αναστημένος Σωτήρας εμφανίζεται και πάλι. Παρόντες είναι όλοι οι μαθηταί και ο Θωμάς. «Έλα Θωμά. Φέρε τον δακτυλόν Σου εδώ. Και κοίταξε τα χέρια μου και φέρε το χέρι Σου και βάλε στην πλευρά μου και μην γίνεσαι άπιστος αλλά πιστός»! Να η ώρα της σωτηρίας, της ομολογίας. Ο μαθητής συντετριμμένος, ταπεινωμένος μετά την έρευνα, σωριάστηκε μπροστά στα πόδια του Διδασκάλου και άφησε να βγουν από τα ευτυχισμένα στήθη του τούτα τα λόγια : «Ο Κύριος μου και ο Θεός μου».

Θυμόμαστε σήμερα το γεγονός της ψηλαφήσεως του Θωμά, όχι μόνο γιατί αποτελεί συνέχεια των γεγονότων που ακολούθησαν το Πάθος και την Ανάσταση του Κυρίου μας, αλλά κυρίως επειδή μας δίνει μια άμεση μαρτυρία για την αλήθεια της Αναστάσεως του Χριστού. Δεν είναι εύκολο να πιστέψει κανείς ότι πράγματι ο Χριστός αναστήθηκε, και πολύ περισσότερο όταν η χριστιανική πίστη έχει θεμελιωθεί στην Ανάσταση του Κυρίου. “Ει δε Χριστός ουκ εγήγερται, κενόν άρα το κήρυγμα ημών, κενή και η πίστις ημών”, θα μας πει ο Απόστολος Παύλος. Πράγματι, αν ο Χριστός δεν αναστήθηκε, τότε όλα είναι μάταια, τότε δεν υπάρχει καμία ελπίδα για τον άνθρωπο, καμία προοπτική πνευματικής ανάκαμψης και ζωής. Οι υμνογράφοι της Εκκλησίας αποκαλούν “καλή” την απιστία του Θωμά, επειδή από τη μία μεριά αποτελούσε έκφραση της επιθυμίας του μαθητή να δει και ο ίδιος τον αναστημένο Κύριο, όπως οι υπόλοιποι μαθητές. Και από την άλλη, επειδή στο πρόσωπο του Θωμά γινόμαστε κι εμείς διαχρονικά μάρτυρες της Αναστάσεως. Εμείς δεν μπορούμε να ψηλαφήσουμε τον Χριστό, μιας που ζούμε τόσο μακριά από την εποχή εκείνη. Το έπραξε όμως για χάρη μας και στη θέση μας ο “άπιστος” μαθητής, ώστε να διαλυθεί κάθε αμφιβολία μέσα μας και να εδραιωθεί η πίστη στην Ανάσταση του Κυρίου.

“Μακάριοι οι μη ιδόντες και πιστεύσαντες”, θα αποκριθεί ο Χριστός στον Θωμά, αναφερόμενος σε όλους εκείνους που αρκούνται στη διήγηση του Ευαγγελίου για να πιστέψουν. Δεν εννοεί εδώ ο Χριστός να μην ερευνούμε και να μην εξετάζουμε την αλήθεια, αλλά μακαρίζει αυτούς που κάνουν την προσωπική τους υπέρβαση και εξετάζουν με την καρδιά τους τις αλήθειες του Ευαγγελίου. Μακαρίζει την πίστη, η οποία υπερβαίνει την ανάγκη των αποδείξεων. Άλλωστε, αν υπήρχαν αποδείξεις για όλα, τότε δεν θα μιλούσαμε για πίστη, αλλά για αναγκαστική παραδοχή κάποιων πραγμάτων.
Φρόντισε ωστόσο ο Κύριος, επειδή η Ανάστασή Του αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της πίστεως μας, να μας προσφέρει και τις αποδείξεις, ώστε να έχουμε την βεβαιότητα και να μην απιστούμε.

Το γεγονός που εορτάζουμε και θυμόμαστε σήμερα, αυτό της ψηλαφήσεως του Θωμά, αποτελεί ευεργεσία για την Εκκλησία και για τον καθένα μας, διότι εξαφανίζει κάθε αμφιβολία και κάθε δισταγμό. Ας ακολουθήσουμε επομένως τον Θωμά, και ας δοξολογήσουμε τον Αναστάντα Κύριο. Ας Τον προσκυνήσουμε και ας αναφωνήσουμε κι εμείς, “ο Κύριός μου και ο Θεός μου”. Ας έχουμε πίστη ακράδαντή και σταθερή, ότι ο σαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού, που σταυρώθηκε για τις αμαρτίες μας και κατήλθε μέχρι τον Άδη, όντως αναστήθηκε την τρίτη ημέρα, παρέχοντας στον καθένα που πιστεύει σε Αυτόν ζωή και αφθαρσία και χαρά και Ανάσταση. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ

Μας αξίωσε και φέτος η ανέκφραστη αγάπη του Νικητή του θανάτου, του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, να φτάσουμε σ’ αυτή την ευλογημένη νύχτα, να φτάσουμε σ’ αυτή την ευλογημένη ώρα, στην ευλογημένη στιγμή να εορτάσουμε την ένδοξη και λαμπροφόρα Του Ανάσταση! Το «Χριστός Ανέστη», που αποτελεί τον νικητήριο παιάνα του ανθρωπίνου γένους, μα κυρίως των πιστών Χριστιανών, αντηχεί στους ιερούς μας Ναούς όπου γης, προς ενίσχυση και ευλογία των ευσεβών και ορθοδόξων Χριστιανών, και προς καταισχύνη των εχθρών της αληθείας.

Η Ανάσταση του Χριστού  αποτελεί τον πανίσχυρο και αμετάθετο κυματοθραύστη, επάνω στον οποίο έσπασαν και έχασαν την ισχύ τους τα άγρια κύματα του θανάτου. Η Πίστη μας, η ορθόδοξη Χριστιανική μας Πίστη, εδραιώνεται και οικοδομείται πάνω στον «κενόν τάφον» του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού .

Αύτη η κλητή και αγία ημέρα, η μια των Σαββάτων, η βασιλίς και κυρία, εορτή εορτών και πανήγυρις εστί πανηγύρεων!…» ψάλλουμε στην ογδόη ωδή του πασχαλιάτικου Όρθρου. Το Πάσχα είναι  το κέντρο, η καρδιά και ο πυρήνας του εκκλησιαστικού έτους. Από την ημερομηνία αυτή εξαρτάται όλος ο λειτουργικός κύκλος, επειδή από αυτή καθορίζονται όλες οι κινητές εορτές του ημερολογίου.

Το Πάσχα δε θυμόμαστε απλώς μία νίκη η μία απελευθέρωση, αλλά την τελεσίδικη νίκη τῆς Ζωής επί του θανάτου. Την λύτρωση μας από την φοβερή τυραννία του διαβόλου, την οποία κυρίως  ζούμε και βιώνουμε ως δική μας την νίκη. Μετέχουμε κι εμείς στον θρίαμβο τῆς Ελευθερίας επί της πικρής και φρικτής δουλείας. Ο Αναστάς Κύριος μας χαρίζει και κάνουμε δικά μας τα αιώνια αγαθά. Τα ουράνια εκείνα αγαθά, τα οποία απέρρευσαν από την Ανάσταση του Κυρίου.

Και ποιον ελευθέρωσε με τη νίκη Του από την αμαρτία και το θάνατο ο αναστημένος Κύριος; Μήπως το λαό ενός έθνους η μιας φυλής; Μήπως τους ανθρώπους κάποιας συγκεκριμένης κοινωνικής τάξης; Όχι, σε καμιά περίπτωση. Τέτοια ελευθερία θα ήταν βασικά αποτέλεσμα μιας νίκης εγκόσμιων κατακτητών. Ο Κύριος μας  είναι ο φίλος του ανθρώπινου γένους. Τη νίκη Του την ήθελε για όλους τους ανθρώπους, χωρίς καμιά διάκριση στις διαφορές και τις ιδιαιτερότητες, όπως κάνουν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Τη νίκη Του την κέρδισε για το καλό και τη βοήθεια όλων των πλασμάτων του Θεού, όλων των ανθρώπων. Και την πρόσφερε σ’ όλους αυτούς.
Ζούμε την μυστική χαρά σήμερα, έχουμε την Αναστάσιμη φωνή του Χριστού άγκυρα ελπίδας στη ζωή μας. Δεν μένουμε στα λαογραφικά έθιμα, αλλά μετανοημένοι, σταυρωμένοι ως προς τα πάθη μας, πανηγυρίζουμε και γιορτάζουμε “μη εν ζύμη παλαιά, μηδέ εν ζύμη κακίας και πονηρίας, “αλλ’ εν αζύμοις ειλικρινείας και αληθείας”, όπως λέει ο Παύλος. Και ζυμώνουμε ως μικρά ζύμη, όλο το φύραμα, καλώντας όλο τον κόσμο να μετάσχει στη χαρά. Γινόμαστε οι χριστιανοί σήμερα το προζύμι που φτιάχνει τον άρτο της ζωής, την Εκκλησία, την Ελπίδα, την Αλήθεια. την Ελευθερία της Ανάστασης.

Η Κυριακή του Πάσχα η Μία των Σαββάτων, η Βασιλίς και Κυρία, η Εορτή των Εορτών και η Πανήγυρις των Πανηγύρεων είναι η ημέρα κατά την οποία εορτάζεται η Λαμπροφόρος Ανάσταση του Ιησού Χριστού, η νίκη της ζωής επί του θανάτου, η πτώση και καθαίρεση του Άδη από τον Αναστημένο Χριστό και η επανόρθωση του Αδάμ και μαζί του ολόκληρο το ανθρώπινο γένος από το προπατορικό αμάρτημα.. "Θανάτου εορτάζομεν νέκρωσιν, Άδου την καθαίρεσιν, άλλης βιοτής, της αιωνίου απαρχήν". Είναι η μεγαλύτερη εορτή του Χριστιανισμού.

Μας λέγει ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στον Κατηχητικό του λόγο που διαβάζεται το βράδυ της Αναστάσεως: Που σου, θάνατε, το κέντρον;  Που σου, Άδη, το νίκος; Πού είναι λοιπόν θάνατε το δηλητηριώδης κεντρί σου; Πού είναι Άδη η νίκη σου; Ανέστη Χριστός, και συ καταβέβλησαι. Αναστήθηκε ο Χριστός και συ κατανικήθηκες. Αναστήθηκε ο Χριστός και χαίρονται οι άγγελοι. Αναστήθηκε ο Χριστός και κανένας μέσα στο μνήμα διότι πάντες θα αναστηθούν κατά την Δευτέρα αυτού Παρουσία. Όταν θα έλθει εκείνη η  ώρα της γενικής Αναστάσεως των Νεκρών, ο πιστός θα λάβει το άφθαρτο σώμα του ένδοξο και πνευματικό, για να ζει αιωνίως. Να ζει αιωνίως μέσα στην μοναδική και ανέκφραστη αιώνια μακαριότητα της Βασιλείας των Ουρανών, βιώνοντας τήν δόξα του Θεανδρικού Προσώπου του Ιησού Χριστού, «συν πάσι τοις Αγίοις». Αυτό ουσιαστικά είναι το Πάσχα των συνειδητών πιστών, οι οποίοι είναι έτοιμοι, σε κάθε εποχή και σε οποιαδήποτε στιγμή, να προσφέρουν καί αυτή την ζωή τους για την αγάπη και την δόξα του Χριστού.
Ο Χριστός με τη Ανάστασή του καθαιρεί τον Άδη και σαλπίζει τον ερχομό μιας άλλης βιωτής. Μιας άλλης ζωής. Αιώνιας. Καινούριας Έτσι, νικώντας τον θάνατο, κατατρόπωσε τον φόβο. Ο Χριστός νικά τον θάνατο και μας θωρακίζει από την φθορά της αμαρτίας και την ανασφάλεια της καθημερινότητας. Ας πορευθούμε γεμάτοι με αγάπη και θάρρος, κανείς να μη φοβάται το θάνατο, κανείς να μη θρηνεί απεγνωσμένα για τα αμαρτήματά του. Ας χαιρόμαστε, ας ψάλλουμε, ας δοξολογούμε τόν Αναστάντα Κύριο. Αλλά και ας συνδεόμαστε διά της πίστεως και των μυστηρίων της Εκκλησίας στενότερα μαζί του, ώστε να μπορούμε να διακηρύττουμε παντού με πεποίθηση  και ενθουσιασμό, με τα λόγια μας και με τη ζωή μας, το «Χριστός Ανέστη»! Αμήν.

«Χριστός Ανέστη»

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ ΒΑΪΩΝ

Με τη Χάρη του Θεού  διανύσαμε την Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή και φτάσαμε στην Κυριακή των Βαΐων. Ο Κύριος εισέρχεται σήμερα θριαμβευτικά στα Ιεροσόλυμα. Πλήθος κόσμου ξεχύθηκε στους δρόμους, για να τον υποδεχθεί με κλαδιά από φοίνικες. Ευλογημένος ο ερχόμενος, φώναζαν, εν ονόματι Κυρίου, ο βασιλεύς του Ισραήλ. Με αυτή την επευφημία υποδέχεται σήμερα ο λαός τον Χριστό, που εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα, καθισμένος επάνω σε ένα γαϊδουράκι. Τον υποδέχονται ως θριαμβευτή και ως βασιλέα, στρώνοντας στο διάβα Του τα ενδύματά τους και κρατώντας στα χέρια τους κλαδιά από φοίνικες, το σύμβολο της νίκης. Τον υποδέχονται ως απεσταλμένο του Θεού, που φέρει την ελπίδα στον ταλαιπωρημένο λαό, και τη βεβαιότητα ότι ο Θεός δεν τους έχει εγκαταλείψει.

Παρά όμως τις επευφημίες, οι εκδηλώσεις τους αυτές είναι επιφανειακές και δεν προέρχονται από την πίστη ότι όντως ο Χριστός είναι ο απεσταλμένος του Θεού. Ο κύριος λόγος για την κοσμοσυρροή και την θριαμβευτική υποδοχή του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, είναι το θαύμα που προηγήθηκε, αυτό της ανάστασης του τετραήμερου Λαζάρου. Γι΄ αυτό και σύντομα, στις επόμενες μέρες, και το θαύμα θα ξεχαστεί, και οι ζητωκραυγές θα κοπάσουν, και ο ενθουσιασμός του όχλου θα μεταβληθεί σε οργή, και το “ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου” θα αντικατασταθεί με το “άρον, άρον, σταύρωσον αυτόν”.

Οι Εβραίοι τον περίμεναν ως Μεσσία που θα τους ελευθέρωνε από τα δεσμά της δουλείας των Ρωμαίων και ο Χριστός μας ελευθέρωσε από τα δεσμά της δουλείας στην αμαρτία. Τον υποδέχθηκαν ως εθνικό απελευθερωτή κρατώντας «τα της νίκης σύμβολα» και Εκείνος αναδεικνύεται ελευθερωτής ψυχών σε όσους με πίστη Τον υποδέχονται, αφού πρώτα τον ενθρονίσουν στην καρδιά τους. Προσδοκούσαν ότι θα συντρίψει την τυραννία του κοσμικού άρχοντα και Εκείνος συνέτριψε τον Άδη και τον αρχηγό του. Δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι ο Ιησούς ήταν ένας πνευματικός βασιλιάς που θα τους έφερνε την ειρήνη στη ψυχή τους και θα τους απελευθέρωνε από τα δεσμά της αμαρτίας. Ο Ιησούς δεν εισήλθε στην Ιερουσαλήμ καθισμένος σε άλογο, όπως θα έπραττε ένας κοσμικός βασιλιάς, αλλά πάνω σε ένα πουλάρι που ο ίδιος είπε στους μαθητές του να του φέρουν, κι έτσι εκπληρώθηκε και η προφητεία του προφήτη Ζαχαρία, όπου ο δίκαιος βασιλιάς θα έρθει καθισμένος πάνω σε ένα πουλάρι. Ο Ιησούς εισήλθε ταπεινά και όχι ζητώντας την κοσμική δόξα. 

Ο Χριστός εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα με μία απλή θριαμβευτική πομπή. Το γεγονός αυτό θύμιζε τον αυτοκράτορα ή κάποιο στρατηγό, που μετά από μία νικηφόρα μάχη επέστρεφε στην πόλη που είχε κάνει την προετοιμασία του πολέμου, με λαμπρή πομπή και ο κόσμος του επεφύλασσε θερμή υποδοχή. Ο Ιησούς εισέρχεται στα Ιεροσόλυμα σαν νικητής. Νικητής του θανάτου. Η ανάσταση του Λαζάρου και η δική Του Ανάσταση οριοθετούν και σηματοδοτούν την εβδομάδα του Πάθους Του. Τον προσκυνούμε σήμερα ως νικητή και μέχρι το Μέγα Σάββατο κλίνουμε ευλαβικά τον αυχένα της ψυχής μας μπροστά στο μεγαλείο της Άκρας Ταπεινώσεώς Του και της αγάπης Του προς τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και την Μεγάλη Πέμπτη, μπροστά στον Εσταυρωμένο θα ψάλουμε: “προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ, δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν”. Η θεολογική σημασια της σημερινης εορτής ειναι να μας προετιμασει κατάλληλα με την προσωπική μετανοια καιτην εν Χριστώ ζωη, για να γινουμε μετοχοι των σωτηριολογικών αποτελεσμάτων της Αναστάσεως του Ιησού Χριστού. Αυτό άλλωστε τονίζεται με σαφήνεια στην ειδική ευχή της ευλογίας των Βαΐων που  διαβάζεται για τον σκοπό αυτό.

“Ὡσαννά, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου”, είναι η ιαχή και το σύνθημα της σημερινής ημέρας. Με αυτόν τον τρόπο θα πρέπει να υποδεχόμαστε το Χριστό στη ζωή μας, κάθε ημέρα που ανατέλλει. Γιατί όντως είναι ο απεσταλμένος του Θεού στη γη, ο σαρκωθείς Υιός και Λόγος του Θεού, ο μόνος που μπορεί να δώσει νόημα, ελπίδα και χαρά στην ζωή μας, ο μόνος που μπορεί να μας αποσπάσει από τα γήινα και τα εφήμερα και να μας οδηγήσει στα επουράνια και στα αιώνια. Οι πειρασμοί στη ζωή μας είναι πολλοί, και ο μεγαλύτερος όλων είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης στον Θεό, η αποδυνάμωση της πίστεως μας. Όταν εκλείψει η πίστη μας, τότε δυστυχώς δεν διαφέρουμε σε τίποτα από τον οργισμένο όχλο, που απορρίπτει τον Θεό και βάλλει εναντίον Του. Σε αντίθεση όμως με τους εβραίους, εμείς έχουμε ενώπιον μας το γεγονός της τριημέρου Αναστάσεως του Κυρίου μας, και την βεβαιότητα της νίκης επάνω στον θάνατο και ενάντια σε κάθε δύναμη που αντίκειται στον Θεό. Ας κρατήσουμε επομένως άσβεστη τη σημερινή χαρά και ας υποδεχτούμε τον Χριστό αληθινά ως βασιλέα και Θεό, γνωρίζοντας ότι όπως μετά το Πάθος Του ακολούθησε η Ανάστασή Του, έτσι ακριβώς και μετά από τον σταυρό που καλούμαστε στη ζωή μας να σηκώσουμε, αν δεν ολιγοπιστήσουμε και δεν Τον αρνηθούμε, θα επακολουθήσει και η δική μας, προσωπική Ανάσταση. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ E' ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Πέμπτη Κυριακή των  Νηστειών σήμερα και η Αγία μας Εκκλησία προβάλλει την μορφή της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας. Η Οσία Μαρία η Αιγυπτία είναι παράδειγμα μετανοίας σε όλους μας. Καταγόταν από την Αίγυπτο και έζησε  τον έκτο αιώνα την εποχή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Στα νεανικά της χρόνια ζούσε μέσα στην ακολασία και παρέσυρε πολλούς ανθρώπους στην ηθική καταστροφή. Όταν ήταν 12 χρονών ξέφυγε από την προσοχή των γονιών της και πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου επί 17 χρόνια ζούσε άσωτη ζωή. Μετά, από περιέργεια πήγε, με πολλούς άλλους προσκυνητές, στα Ιεροσόλυμα, για να παραβρεθεί στην ύψωση του Τίμιου Σταυρού. Όταν θέλησε να μπει στο ναό της Ανάστασης, τη μέρα που υψωνόταν ο Τίμιος Σταυρός, ένοιωσε 3 έως 4 φορές κάποιαν αόρατη δύναμη μέσα της, που την εμπόδιζε να μπει, ενώ το πλήθος έμπαινε ανεμπόδιστα. Αφού πληγώθηκε η καρδιά της απ' αυτό, αποφάσισε ν' αλλάξει ζωή και να εξιλεώσει το Θεό με τη μετάνοια. Έτσι βάζοντας σαν εγγυήτριά της την Παναγία, υποσχέθηκε ότι εάν αφήσει να μπει κα να δει τον Σταυρό του Κυρίου, θα ήταν συνετή και φρόνιμη στο μέλλον και δεν θα μόλυνε πια το σώμα της με πονηρές επιθυμίες και ηδονές.

Όταν γύρισε μετά στην εκκλησία, αυτή τη φορά μπόρεσε να μπει χωρίς καμιά δυσκολία. Τότε προσκύνησε το Τίμιο ξύλο και χωρίς να λησμονήσει την υπόσχεση που έδωσε, αναχώρησε την ίδια μέρα από τα Ιεροσόλυμα κι' αφού πέρασε τον Ιορδάνη μπήκε στα ενδότερα μέρη της ερήμου, όπου έζησε επί 47 χρόνια μια ζωή πολύ σκληρή και ασυνήθιστη, χωρίς να δει άνθρωπο, αλλά, έχοντας μοναδικό της θεατή τον Θεό, προσευχόταν μόνη σ' Αυτόν. Τόσο πολύ αγωνίστηκε, ώστε πέρασε την ανθρώπινη φύση και απόκτησε ζωή πάνω στη γη αγγελική και υπεράνθρωπη. Τόσο πολύ υψώθηκε δια μέσου της απάθειας, ώστε περπατούσε πάνω στα νερά του ποταμού, χωρίς να βυθίζεται. Όταν προσευχόταν, σηκωνόταν από τη γη ψηλά και στεκόταν μετέωρη στον αέρα. Περί το τέλος της ζωής της έτυχε να συναντήσει κάποιον ερημίτη, που λεγόταν Ζωσιμάς, που αφού του διηγήθηκε όλη της τη ζωή, τον παρακάλεσε να της φέρει τα άχραντα Μυστήρια για να κοινωνήσει. Εκείνος το έκανε την επομένη χρονιά, την Μεγάλη Πέμπτη. Αλλά τον άλλο χρόνο, ξαναγυρνώντας ο Ζωσιμάς την βρήκε νεκρή, ξαπλωμένη στη γη και κοντά της ένα σημείωμα, που έγραφε: «Αββά Ζωσιμά, Θάψον ώδε το σώμα της Αθλίας Μαρίας. Απέθανον την αυτήν ημέραν, καθ' ην εκοινώνησα των αχράντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού».

Η σημερινή  Ευαγγελική περικοπή μας εισάγει στο πνεύμα του Πάθους του Κυρίου μας. Καθώς ανέβαιναν στα Ιεροσόλυμα, ο Χριστός προετοιμάζει τους μαθητές Του για όσα θα συμβούν, για την σύλληψή Του από τους αρχιερείς και τους γραμματείς, για την καταδίκη Του και τον σταυρικό Του θάνατο, για την Ανάστασή Του την τρίτη ημέρα. Και τους τα λέει όλα αυτά ώστε να μη δειλιάσουν μπροστά στα γεγονότα που θα συμβούν, αλλά να έχουν πίστη και να κατανοήσουν το σκοπό για τον οποίο ο Υιός του Θεού προσφέρει τον εαυτό Του θυσία για τη σωτηρία του κόσμου. Οι μαθητές του Κυρίου όμως παρανόησαν τα λόγια Του. Δεν κατανοήσαν το πνευματικό μέγεθος των πραγμάτων και  ήρθαν στη σκέψη τους οι λαϊκές δοξασίες που περίμεναν τον Μεσσία σαν επίγειο βασιλιά, περιτριγυρισμένο από το επιτελείο του, με όλη την γνωστή κοσμική δόξα και λαμπρότητα. Έτσι, ο Ιάκωβος και ο Ιωάννης, και ζητούν από τον Κύριο, όταν έλθει με όλη τη δόξα Του, να καθίσουν ένας στα δεξιά Του κι ένας στα αριστερά Του  Ο Κύριος τους μίλησε για οδύνη, εξευτελισμό και θάνατο και αυτοί ονειρεύονται δόξα, μεγαλεία, καλοπέραση. Λυπημένος τους απάντησε τότε, «δεν ξέρετε τι ζητάτε».

Ο Χριστός μας προτρέπει να αντιμετωπίσουμε το  πάθος της φιλοδοξίας με τη θεραπευτική αγωγή της ταπεινοφροσύνης. Στην πληγή της φιλαρχίας μας υποδεικνύει το φάρμακο της διακονίας και της θυσίας. Με τον λόγο και το παράδειγμά Του φανερώνει τον ασφαλή δρόμο της κατάκτησης του μεγαλείου.

Ο Χριστός είναι ταπεινός και αυτό είναι το μεγαλείο και η δόξα Του. Μια δόξα που προέρχεται και εκφράζεται με την ταπείνωση ανατρέπει την συνηθισμένη ανθρώπινη λογική. Η ταπείνωση γίνεται η πηγή της τελειότητας, ο μαγνήτης που ελκύει την Χάρη του Θεού. Για τα μέτρα του κόσμου η δύναμη μετριέται με την εξουσία και την επιβολή στους άλλους. Για τα σταθμά του Θεού η αξία ζυγίζεται με την διακονία και την θυσία για τους άλλους.

Ο πόθος της δόξας είναι έμφυτος στον κάθε άνθρωπο. Αλλά η αληθινή δόξα δεν αποκτάται με τον παραμερισμό των άλλων, με τη σπουδή για τα αξιώματα, με την περιαυτολογία και την επίδειξη. Αντίθετα αποκτάται με την εξυπηρέτηση των συνανθρώπων μας, με ταπεινοφροσύνη και αληθινή αγάπη. Εδώ ακριβώς βρίσκεται το μεγαλείο και η δόξα του χριστιανού. Έτσι θα γίνει μέγας. Η Εκκλησία μας, επιλέγει σήμερα, να θυμίσει μέσα από το Ευαγγέλιο και σε εμάς τα λόγια του Κυρίου σχετικά με το πάθος Του. Και μας καλεί, αφού μετανοήσουμε και άρα αφήσουμε πίσω κάθε τι που μας κρατάει κολλημένους στα μίζερα πράγματα αυτού του κόσμου, να ζωντανέψουμε στις καρδιές μας, όπως έκανε η Αγία Μαρία η Αιγυπτία, την ελπίδα της εν Χριστώ σωτηρίας. Την σωτηρία που θέλει να προσφέρει ο Χριστός σε όλους μας με τα πάθη Του και την Ανάστασή Του. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ Δ' ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Τέταρτη Κυριακή των Νηστειών σήμερα και η Αγία μας Εκκλησία τιμάκαι προβάλλει μία εξέχουσα μορφὴ του Μοναχικού βίου, του Αγίου Ιωάννη συγραφέως της Κλίμακος. Ο Όσιος Ιωάννης γεννήθηκε κατά το 525 μ.Χ στην Συρία από πλούσιους και ευγενείς γονείς. Ανατράφηκε με ιδιαίτερη πνευματική καλλιέργεια σε ένα ωραίο περιβάλλον, το οποίο όμως δεν τον ανάπαυε, καθώς εκείνος από μικρός αγαπούσε την προσευχή, τηνηστεία και την άσκηση. Έτσι, λοιπόν, νεαρός πήγε στο Σινά για να ζήσει την ασκητική ζωή και πρόκοψε πνευματικά τόσο πολύ ώστε πολλοί άνθρωποι έρχονταν να πάρουν την ευχή του και τις άγιες συμβουλές του. Έτσι, η Χάρις του Θεού τον αξίωσε να γίνει ηγούμενος στη Μονή του Σινά στην οποία προσέφερε τη διακονία του για την πνευματική οικοδομή των Μοναχών, αλλά και όσων τον επισκέπτονταν. Συνέγραψε πολλά πνευματικά συγγράμματα από τα οποία πιο γνωστή είναι η Κλίμακα. Στο περιεχόμενο του βιβλίου αυτου,  αναφέρονται τριαντα αρετές, από τις πιο απλές και πρακτικές έως τις πιο θείες και ουράνιες. Είναι σαν μιά πνευματική σκάλα που ανεβάζει στον ουρανό.

Η ασκήση είναι απαραίτητο χαρακτηριστικό της πνευματικής μας ζωής και αυτό το βλέπουμε στη σημερινή ευαγγελικὴ περικοπή, όπου ο ίδιος ο Χριστὸς μας μιλαει  για προσευχή και νηστεία, ως τα όπλα τα οποία, όταν συνδυάζονται, κερδίζουν την νίκη κατά των δαιμόνων. Το σημερινό ευαγγελικό ανάγνωσμα, μας καταγράφει τον πόνο και την δυστυχία ενός πατέρα, που έβλεπε το παιδί του να βασανίζεται από τις ενέργειες του διαβόλου. Ο δυστυχής πατέρας πλησιάζει τους μαθητές του Χριστού και τους παρακαλεί, τους ικετεύει, να βοηθήσουν το παιδί του, όμως αυτοί δεν μπόρεσαν να το θεραπεύσουν και να του δώσουν την χαρά και την ευτυχία. Τότε έτρεξε κοντά στον Κύριο να Του πει τον μεγάλο πόνο του: Διδάσκαλε, σου έφερα τον γιο μου, που τον κυρίευσε δαιμονικό πνεύμα και του πήρε τη φωνή. Υποφέρει πολύ! Όταν τονπιάσει, τον ρίχνει στη γη, τον κάνει ν’ αφρίζει, να τρίζει τα δόντια του και το ναφήνει ξερό και αναίσθητο. Πολλές φορές τον έριξε στη φωτιά και στο νερό για να τον εξοντώσει. Παρακάλεσα τους μαθητές σου να τον ελευθερώσουν, αλλά δεν μπόρεσαν.

Τότε ο Κύριος γεμάτος παράπονο αναφώνησε: “Ω γενεά που παραμένεις άπιστη και διεστραμμένη, ενώ είδες τόσα θαύματα! Μέχρι πότε θα είμαι μαζίσας και θα σας ανέχομαι; Φέρτε τον μου εδώ.” Μόλις όμως έφεραν τον νέο μπροστά στον Κύριο, το θέαμα ήταν φοβερό. Το πονηρό πνεύμα άρχισε να συνταράζει με σπασμούς τον νέο, ο οποίος, αφού έπεσε στη γη, κυλιόταν κι έβγαζε αφρούς από το στόμα του. Δεν μπορούσε όμως να πει ούτε λέξη. Μόνο κραυγές μπορούσε να βγάζει πολλές, που συγκλόνιζαν τις καρδιές όσων τον έβλεπαν. Ο νέος αυτός δεν μπορούσε να μιλήσει, να εκφράσει την ικεσία του στον Κύριο, να ζητήσει τη σωτηρία του. Κι αντί γι’ αυτόν παρακαλεί ο πατέρας. ‘Κύριε, εάν μπορείς να κάνεις κάτι, λυπήσου μας και βοήθησέ μας. Όμως ο Ιησούς του αποκρίνεται: Εσύ εάν μπορείς να πιστεύσεις, τότε  όλα είναι δυνατά σ’ εκείνον που πιστεύει. Κι αμέσως ο πατέρας γεμάτος δάκρυα φωνάζει: Πιστεύω, Κύριε, βοήθησέ με στην ολιγοπιστία μου. Τότε ο Ιησούς Χριστός με θεϊκή εξουσία λέει: Πνεύμα άλαλο και κουφό, εγώ σε διατάζω, βγες από αυτόν και μην ξαναμπείς ποτέ μέσα του. Και το πονηρό πνεύμα, αφού έκραξε και συντάραξε τον νέο, έφυγε αφήνοντάς τον κάτω στη γη σαν νεκρό. Τότε ο Κύριος τον έπιασε από το χέρι και τον σήκωσε. Οι μαθητές έκπληκτοι Τον ρωτούν κατόπιν ιδιαιτέρως: Γιατί, Κύριε, εμείς δεν μπορέσαμε να βγάλουμε το πονηρό πνεύμα; Κι Εκείνος απαντά: Αυτό το είδος του δαιμονίου δεν φεύγει από τον άνθρωπο παρά μόνο με προσευχή και νηστεία.

Η προσευχή και η νηστεία είναι τα πνευματικά όπλα που προβάλλει, ιδιαίτερα αυτή την περίοδο της Μ. Τεσσαρακοστής, η Εκκλησία μας, για να νικήσουμε τις παγίδες του διαβόλου. Η προσευχή δηλώνει την φιλία μας και την επικοινωνία μας με το Χριστό και η νηστεία, ότι εμπιστευόμαστε τη ζωή μας σε Αυτόν. Διότι όταν ο άνθρωπος προσεύχεται έπειτα από νηστεία τροφών και παθών, η προσευχή του έχει το στοιχείο της ασκήσεως, της θυσίας και της προσφοράς. Τότε ο άνθρωπος δεν δυσκολεύεται να προσευχηθεί, δεν κουράζεται από το βάρος των φαγητών ή από το βάρος των τύψεων, αλλά είναι ανάλαφρος. Μια τέτοια προσευχή, που γίνεται με νηστεία τροφών και παθών, επειδή έχει το στοιχείο της ταπεινώσεως, αυξάνει και την πίστη. Και γίνεται έτσι μια ζωντανή εμπειρία, αυξάνει τη θέρμη της καρδιάς μας, μας κάνει να αισθανόμαστε την παρουσία του Θεού μπροστά μας. Και φέρνει τη χάρη του Θεού και το θαύμα.

Με την άσκηση ο άνθρωπος μεταμορφώνει και ελευθερώνει πραγματικά τον εαυτό του. Η άσκηση στην Ορθοδοξία δεν είναι μια  μηχανιστική εκπλήρωση υποχρεώσεων και καθηκόντων, μια πιστή τήρηση ενός άκαμπτου τυπικού, ένας τακτικός καθωσπρεπισμός, μια υποκριτική ευσεβοφάνεια. Άσκηση είναι η αγάπη. Άσκηση είναι η ταπείνωση. Άσκηση σημαίνει υπακοή στην Εκκλησία. Ας συνεχίσουμε λοιπόν τον αγώνα μας στον πνευματικό στίβο με τα όπλα αυτά αφού αποδεδειγμένα από την ασκητικὴ ζωή των πατέρων μας οδηγούν στην επιτυχία του στόχου μας και θα έχουμε μαζί μας την ακατανίκητη δύναμη της Χάριτος του Θεού. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ Γ' ΝΗΣΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΕΩΣ

Με τη Χάρη του Θεού έχουμε φτάσει στην τρίτη Κυριακή των Νηστειών, την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, όπως ονομάζεται. Έχουμε φτάσει στο μέσον της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της πνευματικής μας άσκησης. Είναι φυσικό να αισθανόμαστε κάποια κόπωση και είναι δίκαιο να πάρουμε μια ενίσχυση, για να συνεχίσουμε τον δρόμο μας. Αυτή την ενίσχυση μάς δίνει η Εκκλησία σήμερα, προβάλλοντάς μας να προσκυνήσουμε τον τίμιο Σταυρό. Η Αγία μας Εκκλησία προβάλει τον Σταυρό του Κυρίου μας για να τον προσκυνήσουμε, να πάρουμε δύναμη να συνεχίζουμε τον πνευματικό μας αγώνα και να αισθανθούμε ότι η γνήσια χριστιανική ζωή χωρίς σταυρό είναι κενή. Μας υπενθυμίζει έτσι πως αν εμείς κοπιάσαμε λίγο νηστεύοντας, ο Σωτήρας Χριστός πέθανε για την σωτηρία μας πάνω στον Σταυρό. Μας δίνει να καταλάβουμε πως, αυτό που λέμε πνευματική ανακαίνιση και προκοπή, δεν μπορεί να γίνει παρά με σταύρωση του εαυτού μας. Όπως τα σήματα στους δρόμους δείχνουν ποια κατεύθυνση πρέπει να πάρουμε για να φτάσουμε στον προορισμό μας, έτσι και ο Σταυρός του Χριστού σήμερα σηματοδοτεί την πορεία μας και μας λέγει ότι, για να φτάσουμε στη χαρά της Ανάστασης, θα περάσουμε πρώτα από τη δόξα του Σταυρού.

Είμαστε όπως οι οδοιπόροι σε δύσκολο και μακρινό δρόμο που κατάκοποι, αν βρουν κάποιο δέντρο, κάθονται λίγο στη σκιά του να αναπαυθούν και ανανεωμένοι συνεχίζουν το δρόμο τους. Έτσι και τώρα στον καιρό της νηστείας και στο δύσκολο ταξίδι της προσπάθειας, ο ζωφόρος Σταυρός φυτεύτηκε στο μέσον του δρόμου από τους άγιους Πατέρες, για να μας δώσει άνεση και αναψυχή, για να μας ενθαρρύνει στην υπόλοιπη προσπάθεια μας. «Όστις θέλει οπίσω μου ακολουθείν, απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού, και ακολουθείτω μοι» μας λέγει ο Κύριος. Και απευθύνει την πρόσκληση του σε όλους τους ανθρώπους. Ο Κύριος θέλει όλοι να σωθούμε, δεν μας εξαναγκάζει όμως. «Όστις θέλει». Όποιος θέλει. Όχι με τη βία, γιατί με τη βία η σωτηρία δεν έχει νόημα. Ο Θεός μας έπλασε ελεύθερους, η ελευθερία, το αυτεξούσιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό που μας έδωσε. Το να σηκώσουμε το σταυρό μας σημαίνει να σταυρώσουμε τον παλαιό άνθρωπο δηλαδή τα πάθη μας. Να απαρνηθούμε τον παλαιό άνθρωπο και να αγωνιστούμε να ξεριζώσουμε από μέσα μας τα αμαρτωλά και εγωϊστικά πάθη, τον εγωκεντρισμό, τη φιλαυτία και κάθε αμάρτημα το οποίο μας απομακρύνει από το Θεό. Χωρίς σταυρό δεν υπάρχει Ανάσταση, αλλά ούτε και σταυρός υπάρχει που να μην ακολουθείται από Ανάσταση.

Η σωτηρία δεν είναι αποτέλεσμα εξαναγκασμού και βίας, αλλα ελεύθρερης και αβίαστης συγκαταθεσής μας. Η απάρνηση του εαυτού μας και η άρση του σταυρού επί των ώμων είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να ακολουθήσουμε τον Χριστό. Ο Κύριος τονίζει την αξία της ψυχής μας. Η ψυχή κάθε ανθρώπου είναι ανεκτίμητης αξίας. Δεν συγκρίνεται με όλα τα αγαθά του κόσμου αυτού. Έχει ασυγκρίτως ανώτερη αξία από όλα τα πλούτη, τις τιμές και τις απολαύσεις αυτής της ζωής. Γιʼ αυτήν ο Θεός έγινε άνθρωπος, γιʼ αυτήν έχυσε το αίμα του

επάνω στο σταυρό και μας εξαγόρασε με το τίμιο Αίμα του. Ατενίζοντας κανείς το μέγιστο αυτό σύμβολο της θυσίας και του πόνου με πίστη, μπορεί να δει, με τα μάτια της ψυχής και της καρδιάς του, μιά πραγματικότητα που μόνο συγκλονισμό και δέος μπορεί να προκαλέσει. Βλέπει κρεμασμένο πάνω στο Σταυρό το Πανάγιο σώμα του Χριστού, που τόσα ενήργησε σ’ αυτή τη γη και τόσα έπαθε για τους ανθρώπους όλων των εποχών, ενώ ο άνθρωπος παραλείπει τα περισσότερα για τη σωτηρία του.

Ο Τίμιος Σταυρός αποκαλύπτει το μυστήριο της Θείας Οικονομίας. Η σταυρική θυσία του Ιησού χάρισε στον κόσμο την αιώνια ζωή και απολύτρωση. Ο Σταυρός του Χριστού θα συμβολίζει πάντοτε τη θυσία, τον πόνο, την συγκατάβαση αλλά και την χαρά. Ο Σταυρός του Χριστού θα παραμένει πάντοτε η παρηγοριά της ζωής μας, η μόνη απάντηση στα τόσα προβλήματα της καθημερινότητας και στους τόσους πόνους που αντιμετωπίζουμε. Φοβερό και παράδοξο το μυστήριο του Γολγοθά. Γι' αυτό και εμείς πρέπει ανάλογα με τις μικρές μας δυνάμεις να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια, να δείχνουμε κάθε φιλοτιμία καὶ επιμέλεια γιὰ τη σωτηρία της ψυχής μας. Να προσφέρουμε στον Κύριό μας ότι περισσότερο μπορούμε. Δεν μπορούμε ν᾿ αγωνιστούμε τόσο έντονα όσο οι Άγιοι; Μπορούμε όμως ν᾿ αγωνιστούμε να καλλιεργήσουμε το ίδιο φρόνημα, δηλαδή να μη συμβιβαζόμαστε με την αμαρτία. Ο Θεός θα δει την προαίρεση μας και θα μας ελεήσει.

Ας προσκυνήσουμε, λοιπόν, σήμερα με κατάνυξη τον Τίμιο και Ζωοποιό Σταυρό του Σωτήρος μας Χριστού. Ας αντλήσουμε από εκείνον τη δύναμη και το κουράγιο και τη βοήθεια που μας είναι τόσο αναγκαία, ώστε ανανεωμένοι και καθησυχασμένοι να συνεχίσουμε τόν υπόλοιπο χρόνο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και να ανεβούμε τον πνευματικό μας Γολγοθά, το Γολγοθά που όμως πάντα ακολουθεί η Ανάσταση. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ B' ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Με τη Χάρη του Θεού φτάσαμε αισίως στη δεύτερη Κυριακή των Νηστειών και η Εκκλησία μας σήμερα τιμάει τη μνήμη του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, ενός μεγάλου Πατέρα της Ορθοδοξίας,  ο οποίος έζησε τον ΙΔ΄ αιώνα. Με το έργο του δειευκρίνισε τις δογματικές διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στην ορθόδοξη και δυτική θεολογία, που με τις νέες ιδέες της αλλοίωνε τη χριστιανική πίστη και καθιστούσε προβληματική τη σωτηρία. Στη διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου, τονίζεται ιδιαίτερα η διάκριση ανάμεσα στην ουσία και τις ενέργειες του Θεού. Η ουσία του Θεού είναι άγνωστη σε όλους και γνωστή μόνο στον Τριαδικό Θεό, ενώ οι άκτιστες ενέργειές του είναι μεθεκτές στον κόσμο και στον άνθρωπο. Οι Δυτικοί αρνούνται αυτή τη διάκριση και δέχονται ότι δεν υπάρχει καμία άμεση επικοινωνία με το Θεό. Η διδασκαλία του επικυρώθηκε από δύο τοπικές συνόδους, που συνήλθαν στην Κωνσταντινούπολη, το 1341 και το 1351.

Στη σημερινή ευαγγελικὴ περικοπή, βλέπουμε το Χριστό να κηρύττει σ’ ένα μεγάλο πλήθος του λαού ενώ βρίσκονταν σε κάποιο σπίτι στην Καπερναούμ. Κάποια στιγμή έρχονται τέσσερεις άνθρωποι και φέρνουν έναν παραλυτικό. Επειδή όμως, επικρατούσε το αδιαχώρητο ήταν αδύνατον  νὰ φτάσουν μπροστά στο Χριστό, έτσι  παίρνουν την παράτολμη απόφαση να ξηλώσουν ένα μέρος της σκεπής και να κατεβάσουν με σχοινιά τον παράλυτο, ο οποίος βρίσκεται πάνω σ’ ένα κρεβάτι, φέρνοντας τον μπροστά στα πόδια του Ιησού για να τον θεραπεύσει. Εκείνος, μόλις είδε την πίστη των ανθρώπων, λέει στον παράλυτο “παιδί μου, οι αμαρτίες σου έχουν συγχωρεθεί”. Μόλις το άκουσαν αυτό,  αγανάκτησαν οι γραμματείς, καθώς σκέφτηκαν ότι μόνον ο Θεός έχει την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες. Τότε ο καρδιογνώστης Κύριος τους ρωτά “γιατί σκέφτεστε πονηρά; τί είναι ευκολότερο, να πω ότι συγχωρούνται οι αμαρτίες σου, ή σήκω και πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα;” Και για να δείξει σε όλους ότι έχει την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες, στρέφεται στον παράλυτο και τον διατάζει να σηκωθεί. Κι εκείνος σηκώθηκε, πήρε το κρεβάτι του στους ώμους και επέστρεψε στο σπίτι του, αφήνοντας πίσω του όλους να δοξάζουν τον Θεό και να λένε ότι ποτέ δεν είχαν δει τόσο μεγάλο θαύμα.

Γιατί όμως ο Ιησούς αντί να τον θεραπεύσει αμέσως, πρώτα του συγχωρεί τις αμαρτίες; Τι είναι η αμαρτία; Αμαρτία είναι η ασθένεια της ψυχής. Ο Θεός είναι η πηγή της ζωής. Αυτός έφερε στην ύπαρξη τα πάντα, και συνεχίζει να τα διατηρεί. Ο άνθρωπος σαν λογικό και αυτεξούσιο ον, δέχεται τη ζωή αλλά και μπορεί να την απορρίψει. Όταν είναι κοντά στο Θεό παίρνει ζωή αλλά όταν απομακρυνθεί, σταδιακά τη χάνει. Αμαρτία λοιπόν είναι η απομάκρυνση από το Θεό και κατά συνέπεια, η απώλεια της αιώνιας ζωής.  Μέσα από το θαύμα που επιτελεί ο Χριστός, τονίζει τη σπουδαιότητα και την σημασία της αφέσεως των αμαρτιών μας από τον Θεό, σημασία πολύ μεγαλύτερη από την ίαση οποιουδήποτε σωματικού νοσήματος. Η άφεση των αμαρτιών, που έδωσε ο Κύριος μας στον παραλυτικό, δηλώνει, πως η θεραπεία της ψυχής οδηγεί και στη θεραπεία του σώματος. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έλεγε: «τα περισσότερα νοσήματα οφείλονται στα αμαρτήματα της ψυχής»

Από το σημερινό, Ευαγγελικό ανάγνωσμα βλέπουμε, ότι η συνάντηση με τό Θεό γίνεται μέσῳ της καρδιάς και όχι με τη λογική, γιατι αν αυτοί οι άνθρωποι είχαν μείνει στη λογική, ο παραλυτικός θα ἔμενε αθεράπευτος. Αυτή την αίρεση της λογικής εξηγήσεως και προσεγγίσεως του Θεού καταπολέμησε με τη διδασκαλία του ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς και οι ησυχαστές Πατέρες. Μας δίδαξαν, ότι κατανοούμε και κατά συνέπεια συναντάμε τον Θεό μας με την καρδιά, με τον εσωτερικό μας κόσμο, όταν υπάρχει καθαρότητα και αγνή διάθεση, δηλαδή μετάνοια, όταν υπάρχει προσευχή με ειλικρίνεια και απαλλαγή από το κοσμικό φρόνημα, δηλαδή να μην είμαστε δεμένοι με τα υλικά αγαθά και να τα θεοποιούμε.

Συχνά παρακαλούμε τον Θεό να μας βοηθήσει και να μας απαλλάξει από προβλήματα που σχετίζονται με τη σωματική μας ακεραιότητα, με την υγεία μας, ή άλλοτε με τις βιοτικές μας ανάγκες και την σκληρή καθημερινότητα. Και είναι αλήθεια ότι τις περισσότερες φορές ανταποκρίνεται στα αιτήματά μας, ιδιαίτερα όταν αυτά συνοδεύονται με πίστη, και είναι έντονα και θερμά από καρδιάς. Ωστόσο, πέρα από τα καθημερινά, πέρα από τα υλικά ή τα θέματα που άπτονται της υγείας, βρίσκεται η ανάγκη για την παρά Θεού συγχώρεση, για την άφεση των αμαρτιών μας, για την αποκατάσταση της αγαπητικής σχέσεως με τον Θεό και τον πλησίον, μέσα από την χάρη και την ευεργεσία του Αγίου Πνεύματος.

Την ανάγκη για σταθερή πίστη προς τον Θεό και την ανάγκη να στραφούμε στην ίαση του πνευματικού μας κόσμου με την άφεση των αμαρτιών μας από τον ίδιο τον Θεό, μας τονίζει η σημερινή περικοπή. Μας παροτρύνει δηλαδή να μη μείνουμε μόνο στα εξωτερικά στοιχεία της Σαρακοστής, την νηστεία δηλαδή και την προσευχή, αλλά να επιμείνουμε στην καλλιέργεια της πίστεως και στην επιμέλεια για την ίαση και αποθεραπεία της ψυχής μας. Ας μη ξεχνάμε επομένως στις προσευχές μας να ζητούμε με πίστη τη συγγνώμη του Θεού, και να είμαστε βέβαιοι ότι θα φροντίσει και για κάθε άλλο θέμα μας απασχολεί, όπως άλλωστε ο ίδιος ο Χριστός έχει πει. Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΩΝ Α' ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Η σημερινή Κυριακή, είναι η πρώτη της αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής και ονομάζεται Κυριακή της Ορθοδοξίας, επειδή εορτάζουμε την αναστήλωση των ιερών εικόνων και τον θρίαμβο της Ορθοδοξίας έναντι της αιρέσεως της εικονομαχίας, η οποία ταλαιπώρησε την Εκκλησία για περισσότερο από εκατό χρόνια. Είναι τόσο σπουδαίο για την ζωή της Εκκλησίας αυτό το γεγονός, διότι μέσα από την αποδοχή και την προσκύνηση των ιερών εικόνων επιβεβαιώνεται και διατρανώνεται η Ορθόδοξη πίστη και διδασκαλία σχετικά με την ενανθρώπηση του Χριστού και το σωτήριο Πάθος Του, αλλά και με τις ευεργεσίες που παρέχουν στους πιστούς οι Άγιοι που ευαρέστησαν τον Θεό.Οι εικονομάχοι ήταν οι εσωτερικοί εχθροί της Εκκλησίας οι οποίοι ήσαν πάντοτε και οι πιο επικίνδυνοι, επειδή πολλοί απο αυτούς είχαν στα χέρια τους δύναμη κοσμική ή εξουσία εκκλσιαστική. Η εικονομαχία ήταν μια αίρεση με πολύ επικίνδυνες πλάνες, οι οποίες ουσιαστικά συνίστανται στην αμφισβήτηση της Ενανθρώπησης του Κυρίου μας.  Αυτό σήμαινε ότι ο άνθρωπος δεν μπορούσε να σωθεί και να εγκολπωθεί τα σωτήρια μηνύματα της αιώνιας αλήθειας του Κυρίου μας. Η νίκη της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας έναντι των εικονομάχων σηματοδοτείται με την οριστική αναστήλωση και την προσκύνηση των Αγίων Εικόνων, με την Σύνοδο που έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 843 μ.Χ.  

Οι άγιοι Πατέρες μας με τη θεία σοφία που τους διέκρινε, τοποθέτησαν την Κυριακή αυτή την νίκη της Ορθοδοξίας για να μπορούν οι πιστοί να αντλήσουν από αυτήν τα απαραίτητα πνευματικά εφόδια, τα οποία θα τους συνοδεύουν στην μεγάλη οδοιπορία τους προς συνάντηση με τον αναστημένο Χριστό.

Η Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδος όρισε θεολογικά το θέμα της τιμής των Αγίων Εικόνων, και μεταξύ των άλλων, διακήρυξε ότι, αφού ο Υιός του Θεού έλαβε σάρκα και οστά, μπορούμε να Τον εικονίζουμε και να Τον προσκυνούμε. Εικονίζουμε, επίσης, την Υπεραγία Θεοτόκο και όλους τους Αγίους και τους σεβόμαστε και τους προσκυνούμε. Προσκυνούμενες τις Άγιες Εικόνες, δεν προσκυνούμε τα ξύλα, αλλά τις μορφές που εικονίζονται πάνω σ’ αυτά. Έτσι, δεν είμαστε ειδωλολάτρες, αφού η τιμή που απονέμουμε στις Άγιες Εικόνες, πηγαίνει στα πρόσωπα που εικονίζουν και όχι στα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός διατυπώνει ότι η μεν Θεία φύση είναι απερίγραπτη, μετά, όμως, την ενσάρκωση του Υιού, ο απερίγραπτος Θεός γίνεται περιγραπτός και η Εικόνα του Χριστού αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτήν την άρρηκτη ένωση των δύο φύσεων, της θείας και της ανθρώπινης, στο πρόσωπο του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Και ο ίδιος Πατέρας σε λόγο του «προς τους διαβάλλοντας τας αγίας εικόνας» θα πει ότι παρερμήνευσαν τα σχετικά χωρία του Μωσαϊκού νόμου και γενικά όλη την Παλαιά Διαθήκη, υποστηρίζοντας ότι απαγορεύει τη χρήση, την τιμή και την προσκύνηση των ιερών εικόνων.

Η Παλαιά Διαθήκη σε καμία περίπτωση δεν απαγορεύει κάτι τέτοιο. Αυτό που απαγορεύει είναι η κατασκευή ομοιωμάτων, την προσωποποίηση φυσικών φαινομένων, καθώς και τη λατρεία των ειδώλων. Η λατρεία αρμόζει και αποδίδεται μόνο στον Τριαδικό Θεό, ενώ τις εικόνες τις τιμούμε και τις προσκυνούμε, δηλαδή τις ασπαζόμαστε, γνωρίζοντας ότι “η της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει”, σύμφωνα με τη φράση του Μεγάλου Βασιλείου. Δεν τιμούμε δηλαδή και δεν προσκυνούμε το ξύλο ή τα χρώματα της εικόνας, αλλά το πρόσωπο που εικονίζεται, τον Χριστό, την Παναγία και τους Αγίους. Ο ιστορημένος, δηλαδή ο αγιογραφημένος, ορθόδοξος ναός είναι ένα ανοιχτό Ευαγγέλιο που μπορούν να το διαβάσουν ακόμα και οι αγράμματοι. Παντού βλέπει κανείς τα ιερά πρόσωπα και τα ιερά γεγονότα.

Η Εκκλησία κατέστησε την εικαστική τέχνη διάκονο του μυστηρίου της σωτηρίας. Η ευλογία και  χάρη που λαμβάνει ο πιστός από την προσκύνηση των ιερών εικόνων δίνεται από το ζωντανό ιερό πρόσωπο και όχι από την υλη της εικόνας.

Η άκτιστη χάρη του Θεού, μας αγιάζει μέσω των υλικών πραγμάτων. Το νερό γίνεται Αγιασμός, το λάδι Ευχέλαιο, το ψωμί και το κρασί Σώμα και Αίμα Χριστού. Οι εικόνες στους ναούς μας, παίρνουν χάρη από το Θεό και αγιάζουν τους πιστούς που με ευλάβεια τις προσκυνούν. Με την χάρη του Θεού επίσης, πολλές εικόνες κάνουν θαύματα και μυροβλύζουν. Στις περιπτώσεις αυτές, η λογική και η επιστήμη δεν έχουν καμία θέση γιατί, «Θεὸς ὅπου βούλεται, νικᾶται φύσεως τάξις».

Ορθοδοξία σημαίνει τη σωστή Πίστη. Είναι μια πολύ βασική προϋπόθεση στον αγώνα του πιστού που διεξάγει την περίοδο αυτή για να μπορεί να ανεβεί σε ανώτερες πνευματικές κορυφές, με φόντο τις αρετές που μπορεί να καρπωθεί μέσα από το στάδιο του αγώνα του.

Το περιεχόμενο της ημέρας μας φέρνει μπροστά στη μεγάλη ομολογία πίστεως: «Αύτη η πίστις των Αποστόλων, αύτη η πίστις των Πατέρων, αύτη η πίστις την Οικουμένην εστήριξεν». Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου

ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ

Με τη Χάρη του Θεού, αξιωθήκαμε και φέτος να φθάσουμε στο κατώφλι του σταδίου των αρετών. Η σημερινή Κυριακή, αποτελεί την πύλη της Αγίας και μεγάλης Τεσσαρακοστής στην οποία εισερχόμαστε από αύριο. Είναι μία περίοδος προσευχής, νηστείας, ταπείνωσης καί προετοιμασίας. Μας δίνεται άλλη μια ευκαιρία να αγωνιστούμε για την πνευματική μας ωριμότητα εξασκώντας το στάδιο των αρετών το οποίο εγκαινιάζει η αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Οι αθλητές των πνευματικών αγώνων καλούνται στα πνευματικά αγωνίσματα.

Στη σημερινή Ευαγγελική περικοπή, τονίζονται τρία κυρίως μηνύματα, σαν εφόδια στην πνευματική μας πορεία. Το πρώτο είναι η συγχώρηση. Η ζωή μας είναι γεμάτη από αμαρτίες, που προέρχονται είτε από τα έργα μας, είτε από τα λόγια μας, είτε από τις σκέψεις μας. Ο Κύριος μας τονίζει μέσα από το Ευαγγέλιο, ότι συγχωρεί όλες τις αμαρτίες μας με μία προϋπόθεση, ότι και εμείς θα συγχωρήσουμε τους άλλους, ό,τι κακό και αν μας έχουν κάνει. Πολλές φορές πέφτουμε σε σφάλματα, και έχουμε την ανάγκη, μερικές φορές και την απαίτηση, να μας συγχωρήσουν οι συνάνθρωποί μας, και παράλληλα επιζητούμε και προσευχόμαστε για τη άφεση από τον Θεό. Προϋπόθεση όμως της συγγνώμης του Θεού αποτελεί η δική μας συμπεριφορά προς τους αδελφούς μας. Δεν μπορούμε να ζητάμε το έλεος του Θεού, κι εμείς να είμαστε ανάλγητοι και σκληροί απέναντι σε όσους έχουν κάνει κάποιο λάθος ή έχουν σφάλλει απέναντί μας.

Το δεύτερο μήνυμα, είναι η αναγκαιότητα της πνευματικής εγρήγορσης κατά την άσκηση της νηστείας. Στην εποχή του Χριστού, οι Φαρισαίοι έδειχναν ότι νηστεύουν με έντονα εξωτερικά γνωρίσματα, για να θαυμάζονται και να εγκωμιάζονται από το λαό. Έτσι η νηστεία από μέσο προσέγγισης του Θεού και εκδήλωση μετάνοιας και ταπείνωσης του ανθρώπου, είχε μεταβληθεί σε όργανο εξυπηρέτησης του ανθρώπινου εγωισμού, για αυτό και έλεγε ο Χριστός υποκριτές τους Φαρισαίους. Αποτελεί μεγάλη αρρώστια για κάθε εποχή η υποκρισία, η ωραιοποίηση του εξωτερικού μας προφίλ και αυτό στηλιτεύει ο Χριστός. Η νηστεία δεν μπορεί να συνοδεύεται από αυτοπροβολή και υπερηφάνεια, διότι αποτελεί προσωπική άσκηση και θυσία προς τον Θεό, ο οποίος βλέπει τον κόπο μας, αφουγκράζεται τις προσευχές μας και ανταποκρίνεται με σωτήριο τρόπο στα δίκαια αιτήματά μας. Η νηστεία απαιτεί σεμνότητα, όχι διαφήμιση, ούτε κατάκριση του πλησίον.

Η Εκκλησία όμως πάντοτε μας θυμίζει πως η νηστεία, για να είναι ευπρόσδεκτη από τον Θεό, είναι απαραίτητο να συνοδεύεται από την απομάκρυνση της αμαρτίας και των παθών. Τι αξία μπορεί να έχει μια νηστεία τροφική, έστω και αν είναι εξαντλητική, αν δεν συνοδεύεται απὸ τον αγώνα απαλλαγής μας από τα πάθη και τις κακίες; Για να είναι ολοκληρωμένη η νηστεία πρέπει να συνδέεται με αρετές, και ιδιαίτερα από τις αρετες της προσευχής και της ελεημοσύνης. Όπως το πτηνό, αν δεν έχει φτερά, δεν μπορεί να πετάξει, έτσι και η νηστεία, αν δεν έχει προσευχή, ελεημοσύνη και κάθαρση από τις αμαρτωλές επιθυμίες, δεν μπορεί να μας ανυψώσει στο Θεό. Η νηστεία και η εγκράτεια,  εξευγενίζουν τον άνθρωπο, καθαρίζουν την ψυχὴ από κάθε πάθος και ελευθερώνουν το ανθρώπινο πρόσωπο από τα δεσμά των κακών συνηθειών μας.

Το τρίτο μήνυμα αφορά τους θησαυρούς, τους επίγειους και τους επουράνιους. Ο Χριστός μας αποτρέπει να συνάγουμε επίγειους θησαυρούς, που φθείρονται και αφανίζονται είτε από φυσικά αίτια είτε από τους κλέπτες. Αντίθετα, μας προτρέπει να συγκεντρώνουμε πνευματικούς θησαυρούς, που παραμένουν ασύλητοι και αναλλοίωτοι. “Γιατί, όπου είναι ο θησαυρός σας, εκεί είναι και η καρδιά σας”, θα μας πει τελειώνοντας τη σημερινή περικοπή. Αγωνίζεται ο άνθρωπος να θησαυρίσει. Βασανίζεται από τον πυρετό της πλεονεξίας. Θέτει ως σκοπὸ της ζωής του να κερδίσει όσο το δυνατόν περισσότερα. Βλέπει το χρήμα και το λατρεύει. Όμως γίνεται με αυτό το τρόπο δούλος του χρήματος. Υποδουλώνει την ψυχή του στο χρήμα. Μια τέτοια υποδουλωμένη ψυχή δεν έχει ανώτερο πνευματικό κόσμο. Δεν γνωρίζει Θεό. Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει να θησαυρίζει μέσα στην ψυχή του την πίστη, την ταπείνωση, την δικαιοσύνη, την υπομονή, την αγάπη, να θησαυρίζει θησαυρούς καλών έργων.

Η αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι ένα ευλογημένο ταξίδι που μας οδηγεί στην εορτή των εορτών, την Ανάσταση του Χριστού. Αν δεν εκμεταλλευτούμε αυτό το ταξίδι, δεν θα μπορέσουμε να βιώσουμε το πραγματικό νόημα της Ανάστασης και αν δεν αποφασίσουμε να δούμε με τα μάτια της ψυχής
μας τον δρόμο αυτό, δεν θα έχει για μας νόημα αυτό το ταξίδι. Είναι λοιπόν η ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ποιο είναι το νόημα της ζωής και που βρίσκεται ο αληθινός θησαυρός. Και το νόημα είναι ο Χριστός και η σχέση μαζί Του. Ο Χριστός που γίνεται άνθρωπος και κάνει τον άνθρωπο Θεό. Ο Χριστός που μας δείχνει τον δρόμο της αγάπης και της πίστης. Αυτά τα τρία μηνύματα, η συγχωρητικότητα, η απλότητα και η επιθυμία των επουράνιων αγαθών, οφείλουν να συνοδεύουν την πορεία της ζωής μας, ιδιαίτερα κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που από αύριο ανοίγεται μπροστά μας. Μόνο τότε η νηστεία θα είναι ουσιαστική και καρποφόρα για την πνευματική μας ζωή, και δεν θα εξαντληθεί σε μια απλή αποχή από συγκεκριμένες τροφές, όταν δηλαδή φροντίζουμε να καλλιεργούμε μέσα μας την αγάπη προς τον πλησίον, την ταπείνωση και απλότητα και κάθε πνευματικό αγαθό.  Αμήν.

Του Αρχιμανδρίτου π. Ιερόθεου Παπαθανασίου